Strzelin
Od Ziębickiej do Kościuszki

Jakie były początki ul. Tadeusza Kościuszki?

Piotr Rozenek: Początków ulicy Tadeusza Kościuszki należy szukać w średniowieczu, w okresie przedkolacyjnego Strzelina. Pierwsze pisane wzmianki na temat osady pochodzą z początku XIII wieku, a w połowie tego stulecia mówi się już o Strzelinie jako siedzibie kasztelanii. Osada targowa zaczęła się w tym czasie intensywnie rozwijać, jako miejsce przecięcia się ważnych szlaków komunikacyjnych – z Brzegu do Niemczy i Świdnicy, a szczególnie z Wrocławia do Ziębic, Kłodzka i Pragi. Dzisiejsza ulica Tadeusza Kościuszki związana jest z traktem ziębickim, który z przedkolacyjnego grodu położonego na lewym brzegu rzeki Oławy, w rejonie dzisiejszej ul. Św. Floriana, wychodził w kierunku zachodnim wzdłuż rzeki, a później skręcał na południe. Po przeprowadzeniu lokacji miasta, Bolko I Świdnicki wytyczył rynek i wychodzące z niego ulice oraz otoczył miasto murami obronnymi. Jedną z głównych ulic była dzisiejsza ulica Tadeusza Kościuszki, nosząca wówczas nazwę ulicy Ziębickiej. Wychodziła ze środka zachodniej pierzei rynku i wiodła do bramy ziębickiej, jednej z trzech bram prowadzących do miasta, obok wrocławskiej i wodnej. Brama ziębicka znajdowała się u zbiegu dzisiejszych ulic Rybnej i Pocztowej, w 1585 r. uzyskała kształt potężnej wieży, wewnątrz której wmontowane były wrota wychodzące na most nad fosą. Wokół traktu ziębickiego biegnącego od bramy ziębickiej do jego rozwidlenia na trakt prowadzący do Niemczy, Świdnicy i Dzierżoniowa (dzisiaj rondo im. Zesłańców Sybiru), zaczęło rozbudowywać się przedmieście ziębickie. Układ architektoniczny miasta średniowiecznego istniał w zasadzie do początków XIX wieku, a konkretnie do 1819 r., kiedy to ostatecznie rozebrano bramę ziębicką i ulica Ziębicka (Munsterbergerstrasse) przyjęła swój aktualny kształt, od rynku do rogatek miasta w rejonie dzisiejszego ronda.

A więc ul. T. Kościuszki przed wiekami nosiła nazwę ul. Ziębickiej. Jakie miała znaczenie dla miasta po zburzeniu murów obronnych?

Piotr Rozenek: Od połowy XIX w. rozpoczął się gwałtowny rozwój miasta, szczególnie w kierunku zachodnim i południowo – zachodnim. Decydującym momentem w jego rozwoju było doprowadzenie do Strzelina linii kolejowej z Wrocławia w 1871 r., a później przedłużenie jej do Ziębic, Kamieńca Ząbkowickiego i Kłodzka. Budowa dworca klejowego oraz ulicy Dworcowej (dzisiaj ul. Bolka I Świdnickiego) łączącej dworzec z ul. Ziębicką spowodowała, że ta ostatnia stała się główną ulicą w mieście. Powstanie gazowni miejskiej w 1871 r. pozwoliło na zainstalowanie na ul. Ziębickiej i innych ważniejszych ulicach miasta oświetlenia gazowego, oświetlenie elektryczne zostało zamontowane w 1918 r.

Przełom XIX i XX wieku oraz dwudziestolecie międzywojenne stanowi okres świetności ówczesnej ulicy Ziębickiej tam znalazły swoje miejsce sklepy i zakłady usługowe, na rogu ulic Ziębickiej i Rybnej funkcjonowała wypożyczalnia samochodów oraz innych pojazdów, w tym wypadku towarowych zaprzęgów konnych. Zakłady Singera, największego producenta maszyn do szycia w Niemczech, umieściły tam swoje przedstawicielstwo. Na końcu ulicy (w miejscu dzisiejszego ronda ) zbudowany został Zentral- hotel (Hotel Centralny) jeden z ośmiu hoteli w mieście. W sąsiedztwie działała również kawiarnia, a także restauracja o wdzięcznej nazwie „Biały Rumak”, która znalazła swoją kontynuację w powojennej już gospodzie „Pod Konikiem” od figurki białego konia wiszącego na wejściem.

W wyniku II wojny światowej Strzelin w znacznej mierze został zniszczony. Jak z tego wyszła ul. T. Kościuszki?

Piotr Rozenek: Po II wojnie światowej, ze względu na ruinę w jaką popadł Rynek, ulica T. Kościuszki stała się najważniejszym centrum handlowym Strzelina, tam funkcjonował dom handlowy „Rolnik”, księgarnia, tzw. składnica harcerska i inne placówki handlowe. W części wypalona południowa pierzeja ulicy została wyremontowana przez Kamieniołomy Strzelińskie dla swoich pracowników. Ul. T. Kościuszki była w czasach PRL-u miejscem funkcjonowania tzw. prywatnej inicjatywy, tam można było kupić modną odzież, grające pocztówki odtwarzane adapterem marki „Bambino”, czy inne gadżety niedostępne w państwowej i spółdzielczej sieci sklepów. Aktualnie ul. T. Kościuszki utrzymała rangę głównej ulicy miasta, między innymi dzięki gruntownemu remontowi nawierzchni jezdni i chodników oraz nowemu oświetleniu.

Dziękuję za rozmowę.