kliknij na zdjęcie, aby powiększyć.
kliknij na zdjęcie, aby powiększyć.
Nazwa Przeworno jest późniejszą formą terminu Przyborno, oznaczającego miejsce – przy borze, czyli przy lesie. W tym miejscu należy dodać, że w głębokim średniowieczu teren Wzgórz Strzelińskich porośnięty był gęstą puszczą sięgającą swoim zasięgiem do samej rzeki. W materiałach źródłowych niestety nie zachowało się zbyt wiele wiadomości na temat Starego Przeworna. Nie potrafimy dokładnie określić czasu powstania osady. Nie znamy również jej twórców czy właścicieli.
Najwybitniejsza znawczyni dziejów Strzelina dr Irena Czachorowska ustaliła, że Strzelin i Stare Przeworno miały różnych właścicieli. Wynika to z bliskiego sąsiedztwa obu osad, co w średniowieczu, ze względu na konkurencję handlową, mogło się zdarzyć tylko, gdy między nimi przebiegała granica dwóch włości. Rzeka Oława mogła stanowić taką naturalną granicę. Strzelin w okresie przedkolacyjnym był własnością rycerską, należał do rodu „komesów ze Strzelina”- jak ich nazywają dokumenty z pierwszej połowy XIII w. Osada była również siedzibą kasztelana, czyli urzędnika książęcego. W związku z tym Stare Przeworno musiało powstać później niż Strzelin jako własność książęca, ponieważ tylko władca mógł sobie pozwolić na założenie osady konkurencyjnej wobec własności rycerskiej – sytuacja odwrotna nie mogła zaistnieć. Z badań dr I. Czachorowskiej wynika również, że obie osady posiadały równorzędny status, jedna i druga w dokumentach traktowana była jako miejska, ponieważ ich mieszkańcami obok chłopów byli: rzemieślnicy i kupcy.
Rozwój, a być może również powstanie, Starego Przeworna należy datować na pierwszą połowę XIII w. Jest to o tyle uzasadnione, że był to okres wyjątkowej pomyślności w dziejach tej części Przedgórza Sudeckiego, czasy panowania najwybitniejszego piastowskiego księcia na Śląsku – Henryka I Brodatego, fundatora klasztoru cystersów w Henrykowie. Wówczas ziemie te zostały zaludnione i zagospodarowane. Nieprzypadkowo cystersi z Henrykowa byli właścicielami dwóch jatek (kramów) mięsnych w Starym Przewornie. Wiek XIII był generalnie okresem rozwoju gospodarczego ziemi strzelińskiej: na lewym i na prawym brzegu Oławy.
Po bezpotomnej śmierci księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa w 1290 r., w wyniku układów dynastycznych, ziemia strzelińska znalazła się w granicach Księstwa Świdnickiego pod rządami Bolka I. Był to moment przełomowy. Bolko I Świdnicki, znakomity gospodarz i organizator, dokonał lokacji wielu miast w swoim księstwie – w tym Strzelina. W praktyce, do osady Strzelin włączona została osada Stare Przeworno. Niestety warunki terenowe uniemożliwiły zamknięcie obu dawnych osad jednym pierścieniem murów obronnych, w ten sposób prawobrzeżna część miasta - mimo nazwy Stare Miasto - miała charakter raczej przedmieścia.
A swoją drogą, nasuwa się pytanie: gdyby tak Stare Przeworno powstało na obszarze korzystniej ukształtowanym dla rozbudowy i wzniesienia murów obronnych, to również włączone byłoby do Strzelina, czy zaszedłby proces odwrotny?
